Οι εν Μυτιλήνη πρόσφυγες 30.03.1923

Σας παραθέτουμε το άρθρο που επιμελήθηκαν ο Θωμάς Μ. Γρατσίας και η Μαρία Γρατσία - Χαλιμούρδα.

ΟΙ ΕΝ ΜΥΤΙΛΗΝΗ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ

30 Μαρτίου 1923

ΤΟΥ ΤΕΩΣ ΠΛΗΡΕΞΟΥΣΙΟΥ ΘΡΑΚΗΣ κ. Α. ΜΠΑΚΑΛΜΠΑΣΗ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 30 ΜΑΡΤΙΟΥ 1923 : ΕΠΙΚΑΙΡΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ

Το παρόν άρθρο καθώς και οι περιεχόμενες σε αυτό φωτογραφίες προέρχονται από την εφημερίδα της εποχής κατά την οποίαν διεδραματίζοντο τα γεγονότα, «ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ, ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ, ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΑΝΔΡ. ΚΑΒΑΦΑΚΗΣ», ΑΘΗΝΑΙ, 1923, ΕΤΟΣ ΣΤ΄. ΑΡΙΘ. 2220, ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 30 ΜΑΡΤΙΟΥ, ΓΡΑΦΕΙΑ: ΟΔΟΣ ΕΔΟΥΑΡΔΟΥ ΛΩ 1, ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΑ: ΣΤΟΑ ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ.» Είναι άρθρο - αφήγηση του κ. ΑΝ. Γ. ΜΠΑΚΑΛΜΠΑΣΗ, τέως Πληρεξουσίου Θράκης - όπως ακριβώς αυτό δημοσιεύθηκε στην εν λόγω εφημερίδα – και ο οποίος «Με την πρώτην αυτήν επίσκεψιν άρχισα την έρευναν του προσφυγικού ζητήματος της Μυτιλήνης.» (*)

«Την φρίκην της μικρασιατικής τραγωδίας αντιμετωπίζει κανείς εις το γηροκομείον της Μυτιλήνης. Τα λόγια αυτά του συνταξειδιώτου μου ωδήγησαν τα πρώτα βήματά μου εις το άσυλον άμα τη αφίξει μου στο νησί. 65 κλίναι εξένιζον όχι μόνον ερείπια του γήρατος, αλλά και πλάσματα που ελησμόνησαν τους τόπους της νεότητός των, τα μαλλιά του πατέρα των και τα μάτια της μάννας των. Έσχισαν γιά πάντα από το μυαλό των τας σελίδας του λευκώματος της προσφάτου τραγωδίας. Την προσοχήν μου εφείλκυσε γυναίκα μόλις 43 ετων με κάτασπρα μαλλιά. Πού είναι ο άνδρας σου; Την ηρώτησα. Τον εσκότωσαν μπροστά στα μάτια μου, μου απήντησε. Και τα παιδιά σου; Τα έφαγε άδικα ο Σαγγάριος. Σκόπευε να εξακολουθήση την ομιλία, αλλά ξαφνικά τα λόγια της κόπηκαν στον λάρυγγά της. Διπλώθηκε στον εαυτό της, τραβήχτηκε σε μιά πλευρά του γηροκομείου, και εκεί, με την μανία αφρισμένη στο στόμα της, επανέλαβε τα πρώτα λόγια της: « Ο Σαγγάριος άδικα έφαγε τα παιδιά μου». Η τρελλή αυτή ψυχή δαγκάνοντας το ψωμί της πίκρας δεν ατίμαζε, και σ’ αυτήν ακόμη την τρέλλα, την αποστολή της ζωής. Δεν μπορούσε να παρηγορηθή. Διότι ησθάνετο ότι δεν άξιζε να προσφέρη το πολύτιμο αίμα των παιδιών της εκεί όπου μία ανάγκη επιβολής ενός αγνότερου και ανώτερου ιδανικού δεν το επέβαλε ρητά.»

«Με την πρώτην αυτήν επίσκεψιν ήρχισα την έρευναν του προσφυγικού ζητήματος της Μυτιλήνης. 53.598 προσφυγικός κόσμος, προερχόμενος κατά το πλείστον εκ των παραλίων της Μικράς Ασίας και της Ανατολικής Θράκης, είνε χυμένος στο νησί. 4.050.000 δραχ. εδαπανήθησαν μέχρι σήμερον υπό του κράτους προς περίθαλψιν και εγκατάστασιν του στρατεύματος τούτου των προγεγραμμένων υπό του πολιτικού της Ελλάδος προσφάτου παρελθόντος. 13435 επαγγελματίαι, τους οποίους κατά το πλείστον μαστίζει η αεργία, φέρουν στη ράχη των 6.300 ανηλίκους και άνευ επαγγέλματος και 35.863 θήλεα. Επιθυμών να αποφύγω άδικον επίκρισιν, θεωρώ

περιττόν να προβώ εις ανάλυσιν των συνθηκών, υφ’ ας οι πρόσφυγες ούτοι είνε εστεγασμένοι. Πόλις, ως η Μυτιλήνη, αριθμούσα 20.000 μονίμου πληθυσμού, πως είνε δυνατόν να στεγάση επαρκώς 24.542 πρόσφυγας; Ευτυχώς όμως ότι το έρμα εις την προσφυγικήν πολιτικήν του Κράτους εν Μυτιλήνη ήλθε τελευταίως να συμπληρώση ο Αμερικανικός Ερυθρός Σταυρός, η ατομική πρωτοβουλία και η αυτοθυσία δύο του Κράτους υπαλλήλων, του Νομάρχου Λέσβου και του προϊσταμένου της υπηρεσίας Περιθάλψεως. Συστάσεις αλλεπάλληλοι και προτίμησις διανομής βοηθημάτων εις τους εις την ύπαιθρον εγκατεστημένους πρόσφυγας υπεβίβασαν τον εν τη πρωτευούση διαμένοντα προσφυγικόν κόσμον από 38.000 εις 24.542. 180.000 δραχμαί, διατεθείσαι από κοινού εκ μέρους του Δημοσίου και της Παλλεσβιακής Επιτροπής Εράνων ήρκεσαν όπως αγορασθώσι παρά των Αδελφών Πνευματικού και Χ΄΄Χριστόφα 22 παραπήγματα ξύλινα χρησιμοποιηθέντα κατά το 1918 το πρώτον εν Μούδρω προς εγκατάστασιν των εκεί ευρισκομένων Αγγλικών στρατευμάτων. Ταύτα σήμερον αποτελούσι τον συνοικισμόν της Λαγκάδας όπου στεγάζονται άνω των 2.000 προσφύγων. Εκτός των ανωτέρω η εις ενός εκατομμυρίου δωρεά του κ. Χ΄΄Χριστόφα μέλουσα να διατεθή διά την επισκευήν των ακατοικήτων του Φρουρίου Μυτιλήνης οικημάτων και διά την κατασκευήν νέων παραπηγμάτων, θέλει εξασφαλίσει την άνετον στέγασιν εις 4.000 πρόσφυγας, οίτινες κατά το πλείστον σήμερον τρυπωμένοι εις πυριτιδαποθήκας και τρώγλας του φρουρίου διψούν τον ήλιο και τον αέρα. Παρακολούθησις της ιδιωτικής ζωής των ηθικών και σωματικών τούτων ερειπίων, διότι περί τοιούτων κατά πλειοψηφίαν πρόκειται, σας παρουσιάζει την φρίκην της συμφοράς.»

«Εκ Νικομηδείας και Κιλικίας καταγόμενοι, ελάχιστοι Αρμένιοι κατά το πλείστον δε Έλληνες, μένουν από μηνός και πλέον άνευ ουδεμιλας κρατικής συνδρομής. ΄Ανευ ουδενός ελέγχου διαταγή του υπουργείου της Περιθάλψεως τους απεστέρησε και της ελαχίστης κρατικής αρωγής. Είδα πατέρα προσερχόμενον εις τα γραφεία του τμήματος της Περιθάλψεως και με μικρόν φέρετρον στα χέρια ζητούντα το αντίτιμον αυτού διά να κατορθώση να θάψη αξιοπρεπώς το παιδί του, που απέθανε εκ πείνης. Όταν επεσκέφθηκα αυτούς εις τας τρώγλας διεπίστωσα, ότι η φτώχια τους και η αθλιότης εσκότωναν κάθε λεπτό τας εντυπώσεις της ζωής. Από τους περισσοτέρους είχεν εξαλειφθή η δύναμις της μνήμης. Δεν θέλω να εισέλθω εις την εξέτασιν του ηθικού επιπέδου, διότι όλοι γνωρίζομεν, ότι η κοινωνία, ή μάλλον εκείνη εις την οποίαν δίδομεν αυτό το όνομα, δεν είναι μόνον τυφλή, αλλά και σκληρά εις τα ίδια θύματά της.»

«Την εικόνα ταύτην είχα στη μνήμη μου όταν επελήφθην της εξετάσεως του έργου της Παλλεσβιακής Επιτροπής Εράνων. Αύτη έχουσα πλήρη συναίσθησιν της σπουδαιότητος του Προσφυγικού ζητήματος υπεβοήθησε το κρατικόν έργον εισπράξασα εξ εράνων εις χρήμα μέν δρχ. 283.000 χιλιάδες, εις είδη δε κατά προσέγγισιν 1.636.000 δρ. Το ενδιαφέρον των με έπεισεν, ότι ευτυχώς υπάρχει κόσμος εις την Ελλάδα, όστις, μη ανήκων εις τους κύκλους των «υπερανθρώπων» του Νίτσε, αναγνωρίζει ότι μεταξύ των μελών του Ελληνικού λαού υφίσταται αχώριστος και αδιάλυτος κοινότης και ταύτην προσπαθεί να ενισχύση και εξυψώση.»

ΑΝ. Γ. ΜΠΑΚΑΛΜΠΑΣΗΣ

Τέως Πληρεξούσιος Θράκης.»

(*) Επιμέλεια άρθρου ΘΩΜΑ Μ. ΓΡΑΤΣΙΑ

και ΜΑΡΙΑΣ ΓΡΑΤΣΙΑ-ΧΑΛΙΜΟΥΡΔΑ

email: tomgrats@otenet.gr